Gökbilimciler, Samanyolu galaksimizde yer alan ve NGC 6362 olarak adlandırılan yaşlı bir yıldız topluluğunu inceleyerek, içerisinde bulunan bazı özel yıldız türlerinin dağılımını araştırdı. Hindistan’ın AstroSat uydusundaki Morötesi Görüntüleme Teleskobu (UVIT) verilerini kullanan ekip, bu küresel yıldız kümesindeki “mavi başıboş yıldızlar” ve “aşırı yatay kol yıldızları” gibi ilginç gök cisimlerinin küme içindeki konumlarını belirledi. Bu çalışma, yıldız kümelerinin nasıl oluştuğu ve zamanla nasıl değiştiği hakkında bilgi veriyor.
Yaşlı Yıldız Kümesi NGC 6362 İncelendi
Çalışmanın odağındaki NGC 6362, güney yarımkürede bulunan Sunak (Ara) takımyıldızı yönünde, Dünya’dan yaklaşık 24.800 ışık yılı uzaklıkta yer alan küresel bir yıldız kümesidir. Küresel kümeler nedir diye soracak olursak; bunlar yüzbinlerce, hatta bazen milyonlarca yıldızın kütleçekimiyle sıkıca bir arada bulunduğu, çok yaşlı (genellikle 10 milyar yaşından büyük) ve küre şeklinde görünen yıldız topluluklarıdır. Hindistan’daki Aryabhatta Gözlemsel Bilimler Araştırma Enstitüsü’nden (ARIES) Sharmila Rani liderliğindeki araştırma ekibi, bu kümeyi incelemek için Hindistan’ın uzaydaki gözlemevi olan AstroSat uydusundaki Morötesi Görüntüleme Teleskobu’nun (UVIT) topladığı verileri kullandı. Morötesi ışık, özellikle sıcak yıldızları incelemek için önemli bilgiler sağlar.
Gizemli ‘Mavi Başıboş Yıldızlar’ Kümenin Merkezinde Yoğunlaştı
Araştırmanın önemli bulgularından biri, “mavi başıboş yıldızlar” (Blue Straggler Stars – BSSs) olarak adlandırılan özel bir yıldız türüyle ilgiliydi. Bu yıldızlar neden ilginçtir? Çünkü bulundukları kümedeki diğer yıldızlar yaşlanıp renkleri kırmızıya dönerken, mavi başıboşlar sanki çok daha gençmiş gibi mavi renkte ve parlak görünürler. Bu durum, onların kümenin geri kalanından farklı bir şekilde oluştuklarını veya evrimleştiklerini gösterir. Genel kabul gören teoriye göre, bu yıldızlar ya iki yıldızın birleşmesiyle ya da bir ikili yıldız sistemindeki yıldızlardan birinin eşinden madde “çalmasıyla” oluşurlar. Yapılan çalışma, NGC 6362 içindeki mavi başıboş yıldızların rastgele dağılmadığını, aksine kümenin merkez bölgesinde daha fazla sayıda bulunduğunu ortaya koydu. Bu durum, fiziksel bir süreç olan “dinamik sürtünme” teorisiyle açıklanıyor. Bu teoriye göre, bir küme içindeki daha kütleli (ağır) yıldızlar, zamanla diğer yıldızlarla etkileşime girerek enerjilerini kaybeder ve kümenin merkezine doğru “batarlar”. Mavi başıboşların da daha kütleli oldukları için merkezde yoğunlaşması beklenir ve bu çalışma da bu beklentiyi doğruladı.
Sıradışı Yatay Kol Yıldızları da Merkezde Yer Aldı
Ekip sadece mavi başıboşları değil, aynı zamanda “aşırı yatay kol yıldızları” (Extreme Horizontal Branch Stars – EHBs) adı verilen başka bir ilginç grubu da inceledi. Aşırı yatay kol yıldızları nedir? Bunlar, yıldız evriminin ileri bir aşamasında bulunan, helyum çekirdeklerini yakmaya başlamış, oldukça sıcak ve normalden daha sıkışık (kompakt) yıldızlardır. Çalışma, tıpkı mavi başıboşlar gibi, bu aşırı yatay kol yıldızlarının da NGC 6362’nin merkezine doğru yoğunlaştığını gösterdi. Bu iki farklı türdeki sıradışı yıldızın da kümenin merkezinde yoğunlaşması, onların oluşum mekanizmaları arasında bir bağlantı olabileceğini düşündürüyor. Bilim insanları, bu EHBs’lerin belki de mavi başıboş yıldızların daha sonraki evrim aşamaları olabileceğini veya BSS’lere benzer şekilde yıldızlar arası etkileşimler (birleşmeler veya madde transferi) yoluyla oluşmuş olabileceğini belirtiyor. Bu yıldızların küme içindeki dağılımlarını anlamak, hem bu özel yıldız türlerinin hem de genel olarak yıldız kümelerinin nasıl evrimleştiğini anlamak açısından önem taşıyor.
Gökbilimciler Küresel Yıldız Kümesindeki Sıradışı Yıldızları İnceledi yazısı ilk önce BeeTekno yayınlanmıştır.