Tıpkı yıllar önce yazar Rachel Carson’ın DDT isimli tarım ilacının tehlikelerine karşı dünyayı uyardığı gibi, şimdilerde de bilim insanları penguenlerden gelen ipuçlarıyla başka bir küresel tehlikeye dikkat çekiyor: Cıva kirliliği. Rutgers Üniversitesi’nden araştırmacılar, Antarktika gibi dünyanın en ücra köşelerinde yaşayan penguenlerdeki cıva seviyelerini inceleyerek bu zehirli maddenin ne kadar yayıldığını gözler önüne serdi.
Cıva Zehri Uzak Kutuplara Kadar Ulaştı
Araştırmacılardan Profesör John Reinfelder, durumu DDT’ye benzetiyor: “1960’larda DDT’yi hiç kullanılmadığı ücra yerlerde buluyorduk. Bugün cıva için de benzer bir hikaye var. Güney Okyanusu yakınlarında insan kaynaklı cıva kirliliği yok ama atmosfer yoluyla uzun mesafelere taşındığı için penguenlerde birikebiliyor.” Cıva, sinir sistemini mahveden tehlikeli bir zehir. Özellikle deniz ürünleriyle beslenen canlılarda birikiyor (buna biyoakümülasyon deniyor). Zamanla üremeyi etkiliyor, hayvanlarda halsizlik, zayıflık gibi sorunlara yol açıyor, yüksek dozlarda ise öldürücü olabiliyor.
Üç Penguen Türü İncelendi, Sonuçlar Şaşırttı
Rutgers Üniversitesi’nden araştırmacılar, Antarktika penguenlerindeki cıva seviyesini ölçmek için Batı Antarktika Yarımadası’ndaki Anvers Adası yakınlarındaki bir üreme alanından toplanan yetişkin penguen tüylerini analiz etti. Adelie, Gentoo ve Chinstrap (Askılı penguen) türü penguenlerden alınan tüyler incelendi. Sonuçlar ilginçti: Adelie ve Gentoo türlerinde şimdiye kadar Güney Okyanusu’nda gözlemlenen en düşük cıva seviyelerinden bazıları bulundu. Ancak Chinstrap penguenlerindeki cıva seviyeleri belirgin şekilde daha yüksekti.
Farklı Cıva Seviyesinin Sırrı Göç Yolunda Anlaşıldı
Peki bu fark neden kaynaklanıyordu? Araştırmacılar bunun, penguenlerin göç ve beslenme alışkanlıklarıyla ilgili olduğunu ortaya çıkardı. Penguen tüylerindeki karbon-13 izotopları (bu, hayvanın nerede beslendiğini gösterir) ile cıva seviyeleri arasında güçlü bir ilişki bulundu. Chinstrap penguenleri, üreme dönemi dışında kışı geçirmek için diğerlerine göre daha kuzeye göç ediyor. Daha kuzey enlemlerde ise cıva kirliliğinin daha yoğun olduğu biliniyor. Yani daha kuzeye giden Chinstrap’ler, daha fazla cıvaya maruz kalmış oluyor. Bu çalışma, Güney Okyanusu penguenlerinde cıva seviyelerini en iyi açıklayan şeyin besin zincirindeki konum değil, beslenme bölgesi olduğunu ilk kez gösterdi.
Kirliliğin Kaynağı Değişse de Tehlike Bitmedi
Son yıllarda cıva kirliliğinin kaynakları biraz değişti. Eskiden kömürlü termik santrallerden havaya çok fazla cıva karışıyordu. 2013’te 140 ülkenin imzaladığı Minamata Sözleşmesi gibi uluslararası çabalar sayesinde bu tür salınımlar azaldı. Hatta bir araştırmaya göre atmosferdeki cıva seviyeleri 2005-2020 arasında %10 kadar düştü. Ancak özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki küçük ölçekli altın madenciliği gibi başka kaynaklar hala büyük bir sorun. Madenciler altını cevherden ayırmak için cıva kullanıyor ve bu işlemle yılda 1000 tondan fazla cıva doğaya karışıyor.
Penguenler Gelecek İçin Önemli Bir Gösterge Oldu
Profesör Reinfelder, bu çalışmanın penguenlerin beslenme alışkanlıklarının sağlığını nasıl etkilediğini ve cıva kirliliğinin dünya okyanuslarında nasıl dolaştığını gösteren önemli bir anlık resim sunduğunu söylüyor. “Tıpkı 1960’lardaki DDT gibi, bilim dünyası bugün cıvayı izlemeye odaklanmış durumda,” diyor. “Umut ediyoruz ki insanların ve hayvanların yediği balıklardaki cıva seviyelerinde bir düşüş göreceğiz.” Penguenlerden gelen bu veriler, kirlilikle mücadelede ne durumda olduğumuzu anlamak için kritik bir gösterge olmaya devam edecek.
Penguenler Dünyayı Uyardı: Cıva Kirliliği Kapımızda! yazısı ilk önce BeeTekno yayınlanmıştır.