Uzaydan Dünya’ya sürekli ulaşan yüksek enerjili parçacıklar olan kozmik ışınların enerjiyi tam olarak nasıl kazandığı, astrofiziğin önemli gizemlerinden biri olmaya devam ediyor. Çin’deki Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (USTC) araştırmacıları tarafından yapılan yeni bir deney, bu sorunun çözülmesine yardımcı olacak önemli bir adım attı.
Laboratuvarda Uzay Ortamı Oluşturuldu
Araştırmacılar, güçlü Shenguang-II lazer tesisini kullanarak uzayda bulunan koşulları taklit eden mini bir ortam yarattı. Bu yöntemde, uzaydaki gibi yüklü parçacıklardan oluşan manyetize bir plazma (maddenin bir hali) oluşturuldu. Ardından, saniyede 400 kilometreyi aşan hızlarda başka bir plazma bu manyetize plazmanın içine fırlatıldı.
Bu çarpışma sonucunda, evrendeki patlayan yıldızların (süpernovalar) ön kısımlarına benzer güçlü şok dalgaları oluştu. Bilim insanları daha sonra gelişmiş araçlar kullanarak bu etkileşim sırasında yüklü parçacıkların (iyonların) davranışlarını gözlemledi.
Parçacıkların Hızlandığı Görüldü
Araştırmacılar, iyonların saniyede 1.100 ila 1.800 kilometre gibi dikkat çekici hızlara ulaştığını doğrudan gözlemledi. Bu hızlar, ilk şok dalgasının hızından önemli ölçüde fazlaydı ve iyonların şok dalgasının ön yüzünden yansıyarak enerji kazandığını açıkça gösteriyordu.
Yapılan simülasyonlar da bu enerji kazanımının temel olarak şok dalgasıyla ilişkili elektrik ve manyetik alanlar tarafından sağlandığını doğruladı. Bu bulgu, parçacıkların şok dalgasının manyetik alanları boyunca kayarak enerji kazandığını öne süren “Şok Kayması Hızlandırması” (SDA) teorisiyle uyumlu.
Tartışmaya Açıklık Getiriliyor
Şok Kayması Hızlandırması (SDA) ve parçacıkların şok dalgasının en önünde sıkışıp kalarak enerji kazandığını öne süren “Şok Sörfü Hızlandırması” (SSA) olmak üzere, kozmik ışınların nasıl enerji kazandığını açıklamaya çalışan iki ana teori bulunuyordu. Ancak hangi teorinin daha geçerli olduğu net değildi.
Çinli ekibin deneyi, iyonların enerji kazanmasının birincil mekanizmasının Şok Kayması Hızlandırması (SDA) olduğunu belirleyerek bu konudaki uzun süredir devam eden tartışmaya açıklık getirdi. Araştırma yazarları, sonuçların Dünya’nın ön şok dalgası üzerindeki uydu gözlemleriyle de tutarlı olduğunu belirtiyor.
Bu deney, astrofizikteki önemli bir tartışmayı çözmenin yanı sıra, yüksek enerjili parçacık dinamiklerini kontrollü bir ortamda incelemek için de yeni bir zemin sunuyor. Çalışma, Science Advances dergisinde yayımlandı.
Çinli Bilim İnsanları Laboratuvarda Kozmik Işın Enerji Mekanizmasını Gözlemledi yazısı ilk önce BeeTekno yayınlanmıştır.