Aracı web kavramı, dijital geleceğin omurgası olmaya hazırlanıyor. Yapay zekâ ajanlarının internette sadece bilgi toplamakla kalmayıp aktif olarak işlem yapabilen dijital aktörlere dönüşmesi, web altyapısında köklü bir dönüşümü zorunlu kılıyor. Bu dönüşümün en çarpıcı çağrılarından biri, Microsoft’un CTO’su Kevin Scott tarafından Build 2025 geliştirici konferansı öncesinde dile getirildi.
Scott’un vizyonu, yapay zekânın tam potansiyeline ancak açık, birlikte çalışabilir ve şeffaf sistemler üzerinden ulaşabileceği yönünde. Peki bu “aracı web” tam olarak neyi ifade ediyor? Neden bu kadar önemli? Ve geçmişten hangi dersleri çıkararak bu dönüşüm gerçekleşebilir? Gelin birlikte inceleyelim.
Aracı Web Nedir?
“Aracı web (agentic web)” terimi, yapay zekâ destekli ajanların internet üzerinde insan müdahalesi olmadan:
-
Web içeriğini okuması
-
Diğer hizmetlerle etkileşime geçmesi
-
İş akışlarını otomatikleştirmesi
-
Karar verip uygulaması
gibi görevleri yerine getirebildiği, yeni nesil bir dijital deneyimi tanımlar. Bu yapay zekâ ajanları, yalnızca pasif bilgi sağlayıcı değil, aynı zamanda karar verici, uygulayıcı ve iş birliği yapıcı hale gelmektedir.
Kevin Scott’a göre, bu geleceğin inşa edilebilmesi için internetin temel taşı olan standartların kapalı sistemlerden uzak durması gerekiyor.
Tarayıcı Savaşları
Kevin Scott, Microsoft’un geçmişteki internet stratejisine göndermede bulunarak önemli bir özeleştiri yaptı. 1990’lı yılların sonlarında Internet Explorer, Windows işletim sistemiyle entegre şekilde sunulmuştu. Bu yaklaşım, Microsoft’a yönelik antitröst davalarına neden olmuştu.
Scott bu döneme gönderme yaparak şöyle diyor:
“İlk tarayıcı üreticileri web’i kendi dikey öncelikleri doğrultusunda şekillendirebilseydi, şu an sahip olduğumuz açık ve yaratıcı web’den daha az ilgi çekici bir web’e sahip olurduk.”
Bu, aracı web’in de kapalı ekosistemlere sıkışmaması gerektiğini vurguluyor. Tıpkı geçmişte web tarayıcılarının HTML ve HTTP gibi açık standartlara dayanarak yayılması gibi, bugün de yapay zekâ tabanlı web’in ortak kurallarla gelişmesi gerekiyor.
Aracı Web’in Temel Protokolleri
Microsoft’un desteklediği “Model Context Protocol (MCP)” ve Google’ın tanıttığı “Agent-to-Agent (A2A)” protokolü, aracı web için kritik önemde.
Model Context Protocol (MCP) Nedir?
Anthropic tarafından geliştirilen ve OpenAI, Amazon, Google gibi devlerin desteklediği MCP, yapay zekâ modellerinin harici kaynaklara nasıl erişeceğini ve veri ile araçlarla nasıl etkileşim kuracağını tanımlar.
Scott’un MCP ile ilgili sözleri dikkat çekici:
“MCP HTTP kadar basit ama gelecek için inanılmaz derecede esnek. Tıpkı web’in ilk yıllarında olduğu gibi, geliştiricilere yenilik yapma alanı tanıyor.”
MCP’nin, aracı web ajanlarının planlama, karar alma ve çok adımlı işlemleri yerine getirme gibi görevlerde dijital dünyayla bağlantı kurma yollarını standartlaştırması bekleniyor.
A2A (Agent-to-Agent) Protokolü
Google’ın A2A protokolü, farklı yapay zekâ ajanlarının birbiriyle doğrudan iletişim kurmasını ve görev paylaşmasını sağlayan açık bir standart. Bu, özellikle karmaşık sistemlerde görevlerin farklı ajanlara devredilmesini kolaylaştırıyor.
Her iki protokol de birlikte çalışabilirlik ve standardizasyon açısından aracı web’in sürdürülebilirliği için hayati öneme sahip.
MCP vs A2A
Pasif Bilgiden Aktif Karara
Yapay zekâ uygulamaları son birkaç yılda büyük bir evrim geçirdi:
-
2010–2015: Görüntü ve ses tanıma (perception AI)
-
2015–2023: Üretken yapay zekâ (generative AI) – ChatGPT, DALL·E, Claude
-
2023–2025: Akıl yürüten yapay zekâ (reasoning AI)
-
Gelecek: Aracı yapay zekâ (agentic AI)
Aracı yapay zekâ, sadece yanıt üretmekle kalmaz, aynı zamanda:
-
Hedef belirler
-
Plan yapar
-
Verileri analiz eder
-
Araçlar kullanır
-
Sonuç üretir
Ve bunu çoklu sistemlerle entegre biçimde gerçekleştirir.
Kevin Scott bu gelişimi şöyle özetliyor:
“Artık yapay zekâ sadece neyin yapılması gerektiğini söylemiyor, nasıl yapılacağını da biliyor ve uyguluyor.”
Rekabet Yerine İş Birliği
Microsoft, Internet Explorer döneminde olduğu gibi bir pazar hâkimiyeti yerine, bugün açık kaynaklı Chromium altyapısı üzerinde çalışan Edge tarayıcısıyla paylaşımcı bir strateji izliyor. Bu durum, şirketin yeni dönemdeki “ekosistem iş birliği” anlayışının bir parçası.
Scott’a göre bu dönem, web’in ilk yıllarına çok benziyor:
“Bugün hepimiz internetin ilk dönemlerinde olduğu gibi bir yapı taşları evresindeyiz. Bu fırsatı doğru kullanmak, yapay zekâ geleceğini daha iyi inşa etmemizi sağlayacak.”
Kapalı Sistemler Neden Riskli?
Scott’un vurguladığı gibi, yapay zekâ ajanlarının başarısı ancak dünya ile sınırsız iletişim kurabilme yeteneğine bağlı. Bu iletişimi engelleyen faktörler şunlardır:
-
Özel API’lerle sınırlı sistemler
-
Veri erişimini kısıtlayan platformlar
-
Kendi standardını dayatan büyük şirketler
Bunlar yalnızca rekabeti sınırlamakla kalmaz, aynı zamanda yapay zekânın yeteneklerini de köreltir.
MCP
Açık, Güvenli ve Şeffaf
Yapay zekâ aracılarının web üzerinde işlev görebilmesi için birkaç temel ilke gerekiyor:
1. Açıklık (Open Standards)
Tüm sistemlerin ortak protokollerle çalışabilmesi gerekir. MCP ve A2A bu sürecin ilk adımlarıdır.
2. Veri Güvenliği
Ajanların kullandığı her veri, güvenli biçimde aktarılmalı, saklanmalı ve kullanılmalıdır. Özellikle kişisel verilerde maksimum şeffaflık sağlanmalıdır.
3. Etik İşleyiş
Yapay zekâ kararlarının nasıl alındığı, kimin denetlediği ve sorumluluğun kimde olduğu belirlenmeli.
4. Kapsayıcılık
Küçük geliştiriciler, girişimler ve sivil toplum aktörleri de bu protokolleri kullanabilmeli.
Web’in Yeni Evrimi Başladı
Aracı web, dijital dünyada yeni bir evrenin kapısını aralıyor. Kevin Scott’un ifadesiyle bu evrenin şekli, geçmişte olduğu gibi geliştiricilerin, akademisyenlerin, şirketlerin ve kamuoyunun açık iş birliğiyle belirlenecek.
Yapay zekâ, artık yalnızca bilgi üretmiyor, harekete geçiyor. Bu hareketin yönü, şeffaf ve birlikte çalışabilir sistemler sayesinde, tüm insanlık için daha erişilebilir ve faydalı olabilir.
Scott’un son sözleri bu dönüşümün özünü yansıtıyor:
“Mesele bir teknoloji şirketinin kazanması değil. Mesele, insanlık olarak birlikte daha iyi bir gelecek inşa etmemiz.”
Microsoft CTO’su Kevin Scott’tan Aracı Web Kavramı ve Açık Standartlar Çağrısı yazısı ilk önce BeeTekno | Güncel Teknoloji Haberleri ve İncelemeler yayınlanmıştır.