Balinaların Sıra Dışı Uyku Stratejisi: Beynin Yarısı Uyurken Diğeri Nöbet Tutuyor

yazar

 

Bilim dünyası, deniz memelilerinin “unihemisferik uyku” adı verilen şaşırtıcı yeteneğini çözmeye bir adım daha yaklaştı. Bu eşsiz adaptasyon sayesinde balinalar ve yunuslar, beyinlerinin sadece bir yarısını uyku moduna alırken diğer yarısıyla nefes almayı sürdürüyor ve okyanusun tehlikelerine karşı tetikte kalıyor. PLOS Genetics’te yayımlanan yeni çalışma, bu biyolojik mucizenin genetik arka planını ortaya koydu.

pexels-eliannedipp-4666753

Evrimin Genetik Şifreleri Çözüldü

Çin Deniz Bilimleri Akademisi liderliğindeki ekip, 7 balina ve yunus türünün genomlarını karasal memelilerle kıyasladı. Araştırmada dikkat çeken üç ana bulgu şöyle sıralanıyor:

  • Uyku-uyanıklık döngüsünden sorumlu PER2 ve CRY1 genlerinde hızlandırılmış evrim
  • Nörotransmitter üretiminde rol alan GLUL ve GAD1 genlerinin artan aktivitesi
  • Beyin lateralizasyonuyla ilişkili FOXP2 geninde özgün mutasyonlar

Nörokimyasal Denge Nasıl Sağlanıyor?

Bilim insanları, glutamat ve asetilkolin gibi uyarıcı nörotransmitterlerin aktif beyin yarısında yoğunlaştığını belirtiyor. Buna karşılık GABA gibi inhibitör kimyasalların uyuyan yarıkürede arttığı gözlemlendi. Bu dinamik denge sayesinde hayvanlar, su yüzeyine çıkmadan saatlerce yüzebiliyor ve avcılardan kaçınma becerisini kaybetmiyor.

pexels-magda-ehlers-pexels-11342079

Çalışmanın en çarpıcı yanlarından biri, bulguların insanlardaki uyku bozukluklarına çözüm sunma potansiyeli. Ekibin verdiği bilgiye göre, deniz memelilerinde keşfedilen “yarım uyku” genleri, insanlarda narkolepsi ve uyku apnesi tedavisi için yeni hedef moleküller olarak değerlendiriliyor.

 

Balinaların Sıra Dışı Uyku Stratejisi: Beynin Yarısı Uyurken Diğeri Nöbet Tutuyor yazısı ilk önce BeeTekno yayınlanmıştır.