Cenevre Üniversitesi (UNIGE) liderliğindeki uluslararası bir ekip, bugüne kadar bilinen en uzak Samanyolu benzeri sarmal galaksi adayını keşfetti. Bu devasa gökada, Büyük Patlama’dan sadece bir milyar yıl sonra var olmuş olmasına rağmen şaşırtıcı derecede olgun bir yapı sergiliyor: yaşlı bir merkezi şişkinlik, büyük bir yıldız oluşum diski ve belirgin sarmal kollar. Keşif, James Webb Uzay Teleskobu’ndan (JWST) elde edilen verilerle yapıldı ve erken evrende galaksilerin nasıl bu kadar hızlı oluşup gelişebileceğine dair önemli bilgiler sunuyor.
Evrenin Şafağında Bir Samanyolu Kopyası Ortaya Çıktı
Samanyolu gibi büyük sarmal galaksilerin oluşumunun birkaç milyar yıl sürmesi beklenir. Kozmik tarihin ilk milyar yılında galaksilerin küçük, kaotik ve düzensiz şekilli olduğu düşünülüyordu. Ancak JWST, çok farklı bir tablo ortaya çıkarmaya başlıyor. Teleskobun derin kızılötesi görüntüleri, beklenenden çok daha erken zamanlarda şaşırtıcı derecede büyük ve iyi yapılandırılmış galaksileri ortaya çıkarıyor. Bu durum, gökbilimcileri galaksilerin erken evrende nasıl ve ne zaman şekillendiğini yeniden değerlendirmeye itiyor. Bu yeni bulgular arasında, kırmızıya kayması 5.2 olarak ölçülen (yani Büyük Patlama’dan sadece 1 milyar yıl sonrasına ait) ve bugüne kadar tanımlanan en uzak sarmal galaksi adayı olan Zhúlóng da bulunuyor. Bu erken döneme rağmen galaksi, merkezi yaşlı bir şişkinlik, büyük bir yıldız oluşum diski ve sarmal kollar gibi genellikle yakın galaksilerde görülen olgun bir yapı gösteriyor. Çalışmanın başyazarı, UNIGE Fen Fakültesi Astronomi Bölümü’nden doktora sonrası araştırmacı Dr. Mengyuan Xiao, “Bu galaksiye Çin mitolojisinde ‘Meşale Ejderhası’ anlamına gelen Zhúlóng adını verdik. Mitolojide Zhúlóng, gözlerini açıp kapatarak geceyi ve gündüzü yaratan, ışığı ve kozmik zamanı simgeleyen güçlü bir kırmızı güneş ejderhasıdır,” dedi. Dr. Xiao, “Zhúlóng’u öne çıkaran şey, Samanyolu’na ne kadar benzediği – hem şekil, hem boyut, hem de yıldız kütlesi açısından,” diye ekledi. Galaksinin diski 60.000 ışık yılından fazla bir alana yayılıyor ve 100 milyar Güneş kütlesinden fazla yıldız içeriyor. Bu da onu bu kadar erken bir zamanda bulunan en ikna edici Samanyolu benzerlerinden biri yapıyor ve Büyük Patlama’dan bu kadar kısa bir süre sonra nasıl bu kadar büyük, iyi düzenlenmiş sarmal galaksilerin oluşabildiğine dair yeni soruları gündeme getiriyor.
Keşif JWST’nin Özel Gözlem Tekniğiyle Yapıldı
Zhúlóng, JWST’nin PANORAMIC (GO-2514) adlı geniş alanlı galaksi dışı programından elde edilen derin görüntülerle keşfedildi. Bu program, NOIRLab’dan Christina Williams ve UNIGE’den Pascal Oesch tarafından yönetiliyor. PANORAMIC, JWST’nin benzersiz “saf paralel” modunu kullanıyor. Bu mod, JWST’nin ana cihazı başka bir hedefe veri toplarken aynı anda yüksek kaliteli görüntüler toplamasını sağlayan verimli bir strateji. PANORAMIC programının baş araştırmacısı Dr. Christina Williams, “Bu, JWST’nin gökyüzünün geniş alanlarını haritalamasını sağlar, ki bu da devasa galaksileri keşfetmek için elzemdir, çünkü inanılmaz derecede nadirdirler,” dedi. “Bu keşif, saf paralel programların, galaksi oluşum modellerini zorlayan nadir, uzak nesneleri ortaya çıkarma potansiyelini vurguluyor.”
Bulgu Galaksi Oluşum Teorilerine Meydan Okudu
Daha önceleri, sarmal yapıların gelişmesinin milyarlarca yıl sürdüğü ve büyük galaksilerin (genellikle zamanla daha küçük galaksilerin birleşmesiyle oluştukları için) evrende çok daha sonra var olmalarının beklendiği düşünülüyordu. PANORAMIC programının eş baş araştırmacısı, UNIGE Fen Fakültesi Astronomi Bölümü’nden Doç. Dr. Pascal Oesch, “Bu keşif, JWST’nin erken Evren hakkındaki görüşümüzü temelden nasıl değiştirdiğini gösteriyor,” dedi.
Gelecek Gözlemler Daha Fazla Bilgi Sunacak
Gelecekte yapılacak JWST ve Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) gözlemleri, Zhúlóng’un özelliklerini doğrulamaya ve oluşum tarihi hakkında daha fazla ayrıntı ortaya çıkarmaya yardımcı olacak. Yeni geniş alanlı JWST araştırmaları devam ettikçe, gökbilimciler bu türden daha fazla galaksi bulmayı bekliyor. Bu da erken evrende galaksileri şekillendiren karmaşık süreçlere dair yeni bilgiler sunacak.
Samanyolu’nun Şimdiye Kadar Gözlemlenen En Uzak İkizi Keşfedildi yazısı ilk önce BeeTekno yayınlanmıştır.