Yapay zeka (AI), insan gözünün fark edemeyeceği detayları yakalamak üzere eğitilebiliyor. Geliştirilen özel bir yapay sinir ağı, ünlü İtalyan ressam Raphael’in başyapıtlarından birindeki yüzde sıra dışı bir ayrıntıyı ortaya çıkardı: O yüz aslında Raphael tarafından çizilmemişti.
Usta Ressamın Fırçasından Çıkmadığı Düşünülen Yüz
Söz konusu yüz, “Madonna della Rosa” (Gülün Madonnası) olarak bilinen tablonun sol üst kısmında yer alan Aziz Yusuf’a (St Joseph) ait. Sanat dünyası uzun zamandır bu tablonun tamamen Raphael tarafından mı yapıldığını, yoksa başka sanatçıların da katkısı olup olmadığını tartışıyordu. Bir sanat eserinin kime ait olduğunu kesinleştirmek pek çok farklı kanıt gerektirse de, yapay zeka algoritmasına dayanan modern bir analiz yöntemi, tablodaki en azından bazı fırça darbelerinin başka bir sanatçıya ait olduğunu düşünenlerin tezini güçlendirdi.
Yapay Zeka Detayı Nasıl Fark Etti?
İngiltere ve ABD’den araştırmacılar, Raphael’e ait olduğu kesinleşmiş eserleri temel alarak özel bir yapay zeka algoritması geliştirdi. Bu algoritma, usta ressamın tarzını en ince ayrıntısına kadar öğrenmek üzere eğitildi.
Bradford Üniversitesi’nden matematikçi ve bilgisayar bilimcisi Hassan Ugail, 2023 yılında araştırma sonuçları yayınlandığında süreci şöyle açıklamıştı: “Derin özellik analizi kullanarak, bilgisayarı Raphael’in stilini fırça darbelerinden renk paletine, gölgelendirmeden eserin her yönüne kadar çok detaylı bir düzeyde tanıyacak şekilde eğitmek için onaylanmış Raphael tablolarının resimlerini kullandık. Bilgisayar, insan gözünden çok daha derinini, mikroskobik seviyede görüyor.”
Ekip, bu analiz için Microsoft tarafından geliştirilen ResNet50 adlı önceden eğitilmiş bir yapay zeka mimarisini, Destek Vektör Makinesi (Support Vector Machine) adı verilen geleneksel bir makine öğrenimi tekniğiyle birleştirerek uyarladı. Bu yöntemin daha önce Raphael tablolarını ayırt etmede yüzde 98’e varan bir doğruluk oranına sahip olduğu belirtiliyor.
Analiz Sonuçları Ne Gösterdi?
Algoritma normalde tüm tabloyu analiz ederken, araştırmacılar bu kez yapay zekadan tablodaki figürlerin yüzlerini ayrı ayrı incelemesini istedi. Analiz sonucunda Meryem Ana (Madonna), Çocuk İsa ve Vaftizci Yahya’nın (St John) yüzlerinin Raphael’in elinden çıktığı büyük ölçüde doğrulandı.
Ancak sıra Aziz Yusuf’un yüzüne geldiğinde, yapay zeka bu yüzün Raphael tarafından yapılmamış olma olasılığının yüksek olduğunu belirledi. Araştırmacılar, daha önceki sanat tartışmalarında da Aziz Yusuf’un yüzünün, tablodaki diğer yüzlere kıyasla daha az ustalıkla yapıldığı yönünde görüşler olduğunu hatırlatıyor.
Ugail, “Madonna della Rosa’yı bir bütün olarak test ettiğimizde sonuçlar net değildi. Bu yüzden tek tek kısımları test ettik ve resmin geri kalanı Raphael olarak doğrulanırken, Yusuf’un yüzünün büyük olasılıkla Raphael’e ait olmadığı ortaya çıktı” dedi.
Peki Yüzü Kim Çizmiş Olabilir?
Araştırmacılar, Aziz Yusuf’un yüzünü Raphael’in öğrencilerinden biri olan Giulio Romano’nun çizmiş olabileceğini düşünüyor, ancak bu henüz kesinleşmiş değil. Bu gelişme, modern teknolojinin ve yapay zekanın, klasik sanat eserlerindeki sırları aydınlatmada nasıl kullanılabileceğinin önemli bir örneği.
Uzmanlar, “Madonna della Rosa” tablosunun 1518-1520 yılları arasında tuval üzerine yapıldığını tahmin ediyor. Sanat eleştirmenleri, 19. yüzyılın ortalarından itibaren Raphael’in tablonun tamamını bizzat yapmamış olabileceğinden şüpheleniyordu.
Bu yapay zeka analizi, uzun süredir devam eden şüpheleri büyük ölçüde doğrulamış olsa da, araştırma ekibi yapay zekanın sanat uzmanlarının yerini almayacağını, aksine onlara yardımcı olacak bir araç olduğunu vurguluyor. Ugail, “Bu, yapay zekanın insanların işini elinden alması durumu değil. Bir sanat eserinin özgünlüğünü doğrulama süreci, kökeninden pigmentlerine, eserin durumuna kadar birçok faktörün incelenmesini içerir. Ancak bu tür bir yazılım, bu süreçte yardımcı olacak araçlardan biri olarak kullanılabilir” diye ekledi.
Araştırmanın detayları Heritage Science adlı bilimsel dergide yayınlandı.
Yapay Zeka Ünlü Raphael Tablosundaki Gizemi Çözdü: O Yüz Usta Ressama Ait Değil! yazısı ilk önce BeeTekno | Güncel Teknoloji Haberleri ve İncelemeler yayınlanmıştır.