19 Mayıs Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a ayak basarak Kurtuluş Savaşı’nı başlatması, Türk tarihinin en kritik dönüm noktalarından biridir. İşgal altındaki Anadolu’da milli direnişi örgütlemek amacıyla atılan bu adım, ulusal bağımsızlık mücadelesinin fitilini ateşledi. Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas Kongreleri’yle devam eden süreç, TBMM’nin açılmasına ve Cumhuriyet’in kuruluşuna giden yolu açtı. Atatürk bu tarihi “doğum günüm” diye nitelendirerek, Türk milletinin yeniden doğuşunu simgelemiştir. 19 Mayıs, gençliğe armağan edilerek milli birlik ruhunun sembolü haline gelmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye, yokluklar içinde bir ülkeydi. Ancak planlı kalkınma hamleleriyle 15 yılda modern bir devlet haline geldi. Bugünkü Türkiye’nin sanayi, eğitim ve teknoloji altyapısının temelleri bu dönemde atıldı. Atatürk’ün öncülüğündeki önemli gelişmeleri kısaca anlatmaya çalışacağız. Önemli gelişmeleri kronolojik olarak sıraladık.
1925 – Ankara Hukuk Mektebi Açıldı
Türkiye’nin ilk hukuk fakültesi olarak kuruldu. Medeni kanun, ceza hukuku ve anayasa alanında modern eğitim verilmesi sağlandı.
1925 – Sanayi ve Maadin Bankası Kuruldu
Sanayiyi finanse etmek ve yerli üretimi desteklemek amacıyla kuruldu.
1926 – Kayseri Uçak Fabrikası Açıldı
Türk Hava Kuvvetleri için uçak üretimi ve bakımı yapılmaya başlandı.
1926 – Zonguldak Yüksek Maden ve Sanayi Mühendis Mektebi
Türkiye’nin ilk mühendislik okulu olarak açıldı. Madencilik ve sanayi alanında teknik eleman yetiştirilmesi hedeflendi.
1927 – Teşvik-i Sanayi Kanunu Çıkarıldı
Yerli sanayiyi geliştirmek için özel sektöre vergi indirimleri ve teşvikler sağlandı.
1930 – Çubuk Barajı Tamamlandı (Ankara’nın Su İhtiyacı Karşılandı)
Türkiye’nin ilk modern barajlarından biri olarak hizmete girdi.
1933 – Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı
Devlet eliyle sanayi hamlesi başlatıldı. Kayseri, Nazilli, Bursa ve Malatya’da bez ve dokuma fabrikaları açıldı.
1933 – Üniversite Reformu (İstanbul Üniversitesi Yeniden Yapılandırıldı)
Nazi Almanya’sından kaçan bilim insanları Türkiye’ye getirildi. Fen, tıp ve edebiyat fakülteleri çağdaşlaştırıldı.
1935 – Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Açıldı
Türk tarihi ve dilinin bilimsel olarak araştırılması için kuruldu.
1935 – Sümerbank ve Etibank’ın Kuruluşu
Sümerbank, tekstil ve sanayi tesislerini yönetmek; Etibank ise madencilik sektörünü geliştirmek için kuruldu.
Sizin de fark edeceğiniz üzere Cumhuriyetin ilanından sonra eğitim, bilim, teknoloji ve sanayi alanında köklü atılımlar yapıldı. Bu atılımlar bugünkü Türkiye’nin temellerini oluşturmakta. Şimdi detaylı olarak günümüzdeki teknolojilerin geldiği noktaya bakarak, Ulu Önder Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti gençlerine güvenerek ne kadar ileri görüşlü olduğunu göstermeye çalışacağız.
Bilim ve Teknolojide Milli Atılım
Türkiye, bilim, sanayi ve teknoloji alanında büyük bir dönüşüm yaşadı. Devlet eliyle fabrikalar kuruldu, üniversiteler modernleştirildi ve altyapı yatırımları hızlandırıldı. Bu dönemde atılan adımlar, Türkiye’nin ekonomik ve teknolojik bağımsızlığının temelini oluşturdu. Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir” vizyonu, havacılık ve bilim alanındaki yatırımlarla hayata geçirildi.
1946- TÜBİTAK’ın Temelleri Atıldı
Cumhuriyetin bilimsel kalkınma vizyonu doğrultusunda, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) temelleri atıldı. Kurum, 1963’te resmen faaliyete geçerek ülkenin bilim politikalarını şekillendirdi. Araştırma projelerini destekleyerek teknolojik gelişmelerin önünü açtı. Günümüzde savunma, uzay ve enerji alanlarında kritik çalışmalar yürütüyor.
1954- İTÜ Nükleer Araştırma Reaktörü Faaliyete Geçti
İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde Türkiye’nin ilk nükleer araştırma reaktörü kuruldu. Bu tesis, nükleer enerji ve tıbbi radyasyon çalışmaları için önemli bir altyapı sağladı. Türk bilim insanlarına nükleer teknoloji alanında deneyim kazandırdı. Reaktör, Türkiye’nin atom enerjisi alanındaki ilk adımı oldu.
1956- Eskişehir Uçak Fabrikası Kuruldu
Türk Hava Kuvvetleri’nin ihtiyaçlarını karşılamak üzere Eskişehir’de uçak fabrikası kuruldu. TUSAŞ’ın öncülü olan bu tesis, uçak bakım ve üretiminde önemli rol oynadı. Türkiye’nin havacılık sanayisindeki ilk ciddi yatırımı oldu. Günümüzde modern savaş uçakları ve İHA’lar bu miras üzerine inşa ediliyor.
1961- ODTÜ’nün Kuruluşu Gerçekleşti
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Türkiye’nin mühendislik ve temel bilimlerdeki en köklü eğitim kurumu olarak açıldı. ABD desteğiyle kurulan üniversite, araştırma odaklı eğitim modeliyle öne çıktı. Türkiye’nin teknoloji ve bilim alanındaki yetişmiş insan gücünün bel kemiği oldu. Bugün hala en prestijli teknik üniversite konumunda.
1967- Anadol Markasıyla İlk Yerli Otomobil Üretildi
Otosan tarafından üretilen Anadol, Türkiye’nin seri üretilen ilk yerli otomobili olarak tarihe geçti. Fiberglas gövde teknolojisiyle üretilen araç, Türk otomotiv sanayisinin doğuşunu simgeledi. A1 modeliyle başlayan seri, farklı modellerle 1980’lere kadar üretildi. Yerli tasarım ve üretim deneyimi kazandıran Anadol, otomotiv sektörümüz için bir milat oldu.
1974- ASELSAN Savunma Elektroniğinde Faaliyete Başladı
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin elektronik ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ASELSAN, savunma sanayimizin temel taşlarından biri oldu. İlk ürünlerini askeri haberleşme sistemleriyle veren kuruluş, zamanla radar ve elektronik harp sistemlerinde uzmanlaştı. Günümüzde dünya çapında savunma elektroniği üreten öncü firmalardan biri konumunda.
1976- ODTÜ-BİLTİR İlk Yerli Bilgisayar Oldu
ODTÜ Bilgi İşlem Merkezi’nde geliştirilen BİLTİR, Türkiye’nin ilk yerli bilgisayarı olarak kayıtlara geçti. Manyetik çekirdek bellek teknolojisi kullanan bu bilgisayar, üniversitenin akademik hesaplama ihtiyaçlarını karşıladı. Bu proje, Türk mühendislerinin bilgisayar teknolojisine hakimiyetinin ilk somut örneğiydi.
1991- Türksat 1B Uydusu Uzaya Fırlatıldı
Türkiye’nin iletişim altyapısını güçlendirmek amacıyla Türksat uydu projesi hayata geçirildi. Milli haberleşme uydularının temelini oluşturan bu proje, ülkenin uzay teknolojilerindeki ilk ciddi adımı oldu. Bugün Türksat, bölgesel bir uydu gücü haline gelmiştir.
Türksat 1B, Ariane roketiyle Fransız Guyanası’ndan başarıyla fırlatıldı. TV yayıncılığı ve veri iletişimi alanında hizmet veren uydu, 2006’ya kadar aktif kaldı. Bu fırlatma, Türk uzay teknolojisinin gelişiminde önemli bir kilometre taşı oldu.
2000- İlk İHA Çalışmaları Başladı
Türk savunma sanayisinde insansız hava araçları (İHA) çalışmalarının temelleri atıldı. TAI ve ASELSAN işbirliğiyle başlatılan projeler, ilk yerli İHA’ların geliştirilmesine zemin hazırladı. Bu çalışmalar, 2000’lerin ortalarında Bayraktar ve ANKA serisi İHA’ların ortaya çıkmasını sağladı. Bugün Türkiye, dünyanın önde gelen İHA üreticileri arasında yer almaktadır.
T129 ATAK
2005- ATAK Helikopteri Üretime Alındı
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) tarafından geliştirilen ATAK T-129, Türkiye’nin ilk yerli taarruz helikopteri olarak üretime alındı. İtalyan AgustaWestland ile ortak geliştirilen proje, Türk mühendisliğinin savunma sanayisindeki yetkinliğini kanıtladı. 2014’te ilk teslimatını yapan helikopter, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin envanterine girdi ve terörle mücadelede kritik rol oynadı. ATAK programı, Türkiye’yi helikopter teknolojisinde küresel bir oyuncu haline getirdi.
2011- Göktürk-2 Yer Gözlem Uydusu Fırlatıldı
TÜBİTAK UZAY ve TAI iş birliğiyle geliştirilen Göktürk-2, Çin’den fırlatılarak yörüngesine yerleşti. 2,5 metre çözünürlüklü görüntü sağlayan uydu, askeri ve sivil ihtiyaçlara cevap verdi. Tamamen milli kaynaklarla üretilen ilk uzay aracı olması nedeniyle Türk uzay teknolojisinde dönüm noktası oldu. Uydu, tarım, ormancılık ve şehircilik alanlarında stratejik veriler sağlamaya devam ediyor.
2016- TOGG Elektrikli Otomobil Projesi Duyuruldu
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) projesi, yerli otomotiv sanayisinde yeni bir çağ başlattı. Beş farklı şirketin ortaklığıyla kurulan TOGG, %100 elektrikli ve otonom sürüş özellikli araçlar üretmeyi hedefliyor. 2022’de Gemlik’te fabrika temeli atılan proje, Türkiye’nin otomotivde teknoloji liderliği iddiasının simgesi haline geldi.
2018 – Bayraktar TB2 SİHA’lar Operasyonel Hale Geldi
Baykar Savunma tarafından geliştirilen Bayraktar TB2 SİHA’lar, Suriye ve Libya’daki operasyonlarda etkin şekilde kullanılmaya başlandı. Yerli ve milli imkanlarla üretilen insansız hava araçları, düşük maliyetli ve yüksek etkili performansıyla uluslararası arenada büyük yankı uyandırdı. TB2’ler, Türk savunma sanayisinin en başarılı ihraç ürünlerinden biri oldu ve birçok ülkenin envanterine girdi. Bu başarı, Türkiye’yi İHA teknolojisinde dünya liderleri arasına taşıdı.
2021 – TUA ile Milli Uzay Programı İlan Edildi
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan Milli Uzay Programı, Türkiye’nin 10 yıllık uzay vizyonunu ortaya koydu. Program kapsamında 2023’te Ay’a sert iniş, 2028’de yumuşak iniş hedefleri belirlendi. Türkiye Uzay Ajansı (TUA) öncülüğünde yürütülen projelerle uydu teknolojileri, uzay erişimi ve uzay bilimleri alanlarında önemli adımlar atıldı. Türksat 6A’nın milli imkanlarla üretilmesi ve fırlatma altyapıları geliştirilmesi programın önemli hedefleri arasında yer alıyor.
2022 – TCG Anadolu Gemisi Hizmete Girdi
Türkiye’nin ilk amfibi hücum gemisi TCG Anadolu, İstanbul’da düzenlenen törenle donanmaya katıldı. 27 bin tonluk gemi, Bayraktar TB3 SİHA’ları ve diğer hava araçlarını taşıyabilme kapasitesiyle “mini uçak gemisi” olarak nitelendiriliyor. Sedef Tersaneleri’nde inşa edilen gemi, Türk deniz kuvvetlerinin projeksiyon gücünü artırdı. TCG Anadolu, dünyada SİHA taşıyabilen ilk gemi olma özelliği taşıyor.
2023 – TOGG Seri Üretime Başladı
Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG), Gemlik tesislerinde T10X modelinin seri üretimine başladı. %100 elektrikli SUV segmentindeki araç, 160 kW motor gücü ve 500 km menzil sunuyor. Yerli yazılım ve donanımıyla dikkat çeken TOGG, 2023 sonunda ilk teslimatları gerçekleştirdi. Proje, Türk otomotiv sanayisinin teknoloji yetkinliğini kanıtlayan önemli bir dönüm noktası oldu.
2024 – Bayraktar KIZILELMA ve ANKA-3 İHA’lar Tanıtıldı
Baykar Savunma’nın geliştirdiği jet motorlu insansız savaş uçağı KIZILELMA ve TUSAŞ’ın ANKA-3 taarruz İHA’sı kamuoyuna tanıtıldı. KIZILELMA, alçak radar izi ve yapay zeka destekli otonom uçuş kabiliyetleriyle dikkat çekiyor. ANKA-3 ise “görünmez” tasarımıyla hava muharebe yetenekleri sunuyor. Bu sistemler, Türkiye’nin 5. nesil savaş uçağı teknolojilerindeki ilerleyişini gösteriyor ve geleceğin hava muharebe konseptlerini şekillendiriyor.
Bütün bunları yaparken ileri görüş vizyonu ile önümüzdeki 10 yılın planlaması da elbette hazır. Milli Teknoloji Hamlesi ve Gelecek Projeler hakkında planlamayı kısaca aşağıdaki başlıklarda anlatmaya çalıştık.
KAAN (Milli Muharip Uçak – MMU)
TUSAŞ tarafından geliştiriliyor. Beşinci nesil savaş uçağı. İlk prototip 2023’te tanıtıldı, test uçuşları 2025’te planlanıyor.
TEKNOFEST ve Genç Yetenek Havuzu
Her yıl düzenlenen teknoloji festivali, gençleri savunma teknolojilerine yönlendiriyor. Baykar, ASELSAN, TUSAŞ gibi firmalar, bu alanda yetenek geliştirme yatırımlarına önem veriyor.
Uzay ve Havacılıkta Kritik Adımlar
Milli Uzay Programı (10 Yıllık Hedefler)
- Türksat 6A (2024): Tamamen yerli üretilen ilk haberleşme uydusu.
- AYA Misyonu: 2026’da Ay’a yumuşak iniş hedefleniyor.
- Yerli Roket Çalışmaları: Delta-V ve SRB roket projeleri.
Milli ve Yerli Havacılık
- HÜRJET: Eğitim ve hafif taarruz jeti (2023’te ilk uçuş).
- TF-X KAAN: 5. nesil milli savaş uçağı (2024’te test uçuşları başladı).
- T925 ATAK 2: Ağır taarruz helikopteri.
Otomotiv ve Elektrikli Araç Devrimi
- TOGG T10X: %100 elektrikli, otonom sürüş destekli ilk yerli otomobil (2023’te seri üretim).
- DEVOLT & ERKEV: Yerli elektrikli motosiklet ve ticari araçlar.
- Batarya Teknolojileri: Ford Otosan ve ASPİLSAN yerli lityum-iyon pil üretimine başladı.
Yazılım ve Yapay Zeka Alanında Gelişmeler
- Yerli İşletim Sistemleri: PARDUS (kamu kurumlarında kullanılıyor).
- Yapay Zeka Stratejisi: TÜBİTAK ve ASELSAN derin öğrenme projeleri.
- HAVELSAN Oyun Motoru: Milli simülasyon yazılımları.
Enerji ve Nükleer Teknolojiler
- Akkuyu NGS: Türkiye’nin ilk nükleer santrali (2025’te devreye alınacak).
- Yerli Rüzgar Türbini: ÜRETEN A.Ş. 4.5 MW’lık türbin üretti.
- Hidrojen Enerjisi: TÜBİTAK-MAM hidrojen depolama çalışmaları.
Sağlık Teknolojilerinde İvme
- Yerli Aşı Üretimi: TURKOVAC (Kovid-19 aşısı).
- Tıbbi Cihazlar: Biyonsa yerli MR cihazı üretti.
- Dijital Hastaneler: Yapay zeka destekli tanı sistemleri.
Türkiye Artık Teknoloji Üretebilen Bir Ülke
Türkiye, “teknoloji tüketicisi” olmaktan çıkıp “üretici” konumuna yükseliyor. Önümüzdeki 10 yıl, yapay zeka, kuantum ve uzay teknolojilerinde atılım yapacağımız kritik bir dönem olacak.
Geçen süre zarfında Türkiye’nin Kara, hava, deniz ve siber alanlarda dışa bağımlılığı önemli ölçüde azaldı. Uzay yarışında söz sahibi olmaya başladık. Savunma sanayisinde dünyada ilk 10’a girdik. Elektrikli araç ve yazılımda bölgesel liderlik hedefleniyor. Savunma sanayi, sadece askeri güç değil, aynı zamanda stratejik bir ekonomik sektör hâline geldi. Bu ivmenin sürmesiyle Türkiye’nin 2030’larda dünyanın en gelişmiş savunma sanayi ülkelerinden biri olması bekleniyor.
Nice 19 Mayıslarda Gençlerle Hep İleriye
Bizim de göstermeye çalıştığımız üzere 2025 yılında Türkiye, cumhuriyetin ilk yıllarındaki gibi bir durumda olmanın çok uzağında. Atatürk’ün gençlere emanet ettiği bu cumhuriyet onların ellerinde yükselip yücelmeye devam ediyor. Gençler kendilerine bırakılan mirası en iyi şekilde ilerletiyor. Bu anlamlı günde “nereden, nereye” dedirtecek gelişmelerimizi anlatmaya çalıştık. BeeTekno ailesi olarak Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramınızı en içten dileklerimiz ile kutluyor, bu güzel ve aydınlık günde Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk ve aziz şehitlerimizi, saygıyla anıyoruz.
19 Mayıs 1919’dan 2025’e Gençler ile Gelişen Büyük Türkiye yazısı ilk önce BeeTekno | Güncel Teknoloji Haberleri ve İncelemeler yayınlanmıştır.